طلاق

تأثیر طلاق بر فرزندان و آسیب های روحی و روانی آن
بسیاری از پدر و مادرهایی که زندگی مشترکشان رو به پایان است، به عواقب طلاق گرفتن فکر می‌کنند. امروزه تقریباً همه از تأثیر طلاق بر فرزندان مطلع هستند. همین مسئله باعث شده بسیاری از پدر و مادرهای طلاق گرفته به درست یا غلط بودن تصمیم خود فکر کنند. زندگی زوج‌های طلاق گرفته پیچیدگی‌های خاص خود را دارد که با اضافه شدن فرزندان به آن، حتی پیچیده‌تر هم می‌شود.
شاید ذهن زوجین در آستانه طلاق، درگیر حضانت فرزند و قوانین و دادگاه باشد ولی آینده فرزندان و شرایطی که قرار است تجربه کنند مطمئناً برای هر پدر و مادر دلسوزی اولویت خواهد بود. برای کمتر کردن تأثیرات مخرب طلاق بر فرزندان، باید قبل از هر چیز این تأثیرات را شناخت تا در مرحله بعد بهترین استراتژی و رفتار برای کاهش تأثیر طلاق بر فرزندان انتخاب شود.

تأثیر طلاق بر فرزندان در اولین سال جدایی

مشاورشاهبان

در این که فرزندان پس از طلاق شرایط پر تنش و پر استرسی را تجربه می‌کنند شکی نیست. برخی سریع‌تر با این شرایط کنار آمده و برای برخی حل مسائل دشوارتر است. مطالعات نشان می‌دهند تأثیر طلاق بر فرزندان در طی اولین سال جدایی، بیشتر از زمان دیگر است. فرزندان در این مدت احساساتی مثل غم و ناراحتی، خشم، اضطراب و … پیدا خواهند کرد. همان طور که گفتیم، برخی از فرزندان طلاق در نهایت راه خود را پیدا می‌کنند و با شرایط کنار می‌آیند. ولی زندگی برخی دیگر هیچ گاه به حالت قبل باز نمی‌گردد. آسیب‌های ناشی از طلاق در صورت عدم درمان، حتی ممکن است او را تا آخر عمر همراهی کنند.
ولی دقیقاً فرزندان طلاق از این اتفاق چه چیزی درک می‌کنند؟ بهتر است از زاویه آن‌ها به ماجرا هم نگاهی داشته باشیم.

فرزندان طلاق چه شرایطی را تجربه می‌کنند؟

تجربه فرزندان از طلاق کاملاً باتجربه پدر و مادر متفاوت است. برای فرزندان معمولاً شرایط طلاق ترسناک، گیج کننده، اضطراب آور و همراه با حس سرخوردگی و تنش شدید است.
بچه‌های کم سن و سال (پیش دبستانی و قبل‌تر)، درک خوبی از شرایط ندارند. آن‌ها حتی دلیل اینکه چرا پدر و مادرش به یک باره از هم جدا شده و حالا در دو محل متفاوت زندگی می‌کنند را نمی‌فهمد. او متوجه نمی‌شود چرا مرتباً باید بین این دو خانه در رفت و آمد باشد. ولی درک می‌کند که به دلایلی پدر و مادرش دیگر یکدیگر را دوست ندارند. کودک در نهایت ممکن است نتیجه بگیرد که پدر و مادرش او را هم دوست ندارند یا ممکن است در آینده دیگر او را دوست نداشته باشند. درست همان طور که یکدیگر را دوست ندارند
تأثیر طلاق بر فرزندان بزرگ‌تر (دبستانی) متفاوت است. بسیاری از بچه‌ها در این سن خودشان را مقصر و عامل طلاق می‌بینند. برخی تصور می‌کنند رفتار اشتباه آن‌ها یا بد بودن آن‌ها باعث این جدایی شده است که نتیجه آن احساس گناه شدید است.
افرادی که در سنین نوجوانی جدایی پدر و مادر را تجربه می‌کنند در واکنش به طلاق، به‌احتمال زیاد دچار خشم و عصبانیت شدید می‌شوند. آن‌ها معمولاً یکی از والدین را مقصر می‌دانند. از نظر آن‌ها او است که باعث تمام تغییرات شده و باعث شده زندگی‌اش از هم بپاشد. این حس حتی ممکن است تا جایی پیش رود که باعث شود او از یکی از والدینش حس تنفر پیدا کند.
البته این توصیف از تأثیر طلاق بر فرزندان، کلی است و بسته به شرایط هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. مثلاً گاهی که تنش‌ها در خانواده بسیار زیاد است، طلاق می‌تواند (بر خلاف آن چه گفتیم) باعث کاهش استرس و مشکلات فرزندان شود.

طلاق چه آسیبی به رابطه فرزند و والدین وارد می‌کند؟

شاهبان مشاور

هم زمان بافاصله گرفتن پدر و مادر از یکدیگر، فرزندان هم از پدر و مادر فاصله می‌گیرند. طبق مطالعات، مشخص شده که معمولاً پس از طلاق ارتباط فرزندان با پدر کمتر می‌شود. البته روابط فرزندان با والدی که حضانت او را به عهده گرفته (که معمولاً مادرها هستند) هم دستخوش تغییر می‌شود. مثلاً اینکه مادرها در بیشتر مواقع پس از طلاق حمایت کمتری از فرزند خود خواهند داشت و حتی روابط محبت آمیز آن‌ها با فرزندشان رو به سردی می‌گراید!
البته گاهی این خود طلاق نیست که بیشترین آسیب را به فرزندان وارد می‌کند. ممکن است تغییر محل زندگی، تغییر مدرسه، از دست دادن دوستان و بخشی از آشنایان و زندگی کردن با والدی که دیگر نمی‌تواند نقش سابق خود را ایفا کند، مشکلات اصلی او محسوب شوند. و اگر پس از طلاق، مشکلات مالی پدر یا مادر در زندگی فرزند احساس شود، تأثیر طلاق بر فرزندان از این هم مخرب‌تر خواهد شد.

مشکلات رفتاری و اختلالات روحی فرزندان طلاق

shahbanmoshaver

صرف نظر از سن، جنسیت و فرهنگ، باید گفت طلاق باعث افزایش احتمال ابتلای فرزندان به مشکلات و اختلالات روان‌شناختی می‌شود. کودکان زیر پنج سال بعد از طلاق معمولاً احساس عدم امنیت می کنند، به پدر و مادر خودشان را می چسبانند و ممکن است مشکلاتی مثل شب ادراری در آن‌ها دیده شود. به‌علاوه احتمال بلوغ زودرس، بروز رفتارهای ضد اجتماعی و خشونت، تمایل به کشیدن سیگار و مواد مخدر و افسردگی در این افراد بیشتر است.
در سنین بالاتر، فرزند به‌جای بهانه گرفتن و متوسل شدن به دریافت محبت، سعی می‌کند از زندگی که در خانه دارد دور شده و پاسخ نیازهایش را در جایی دیگر پیدا کند. تأثیر طلاق بر فرزندان نوجوان به دو شکل متفاوت می‌تواند باشد: آن‌ها یا تلاش می‌کنند زودتر از مرحله نوجوانی فرار کرده و به بزرگ سالی برسند. یا اینکه سعی می‌کنند بزرگ نشوند و در همان سن باقی بمانند.
به‌طور کلی افزایش احتمال ابتلا به اضطراب و افسردگی پس از طلاق در تمام سنین، هم در پسران و هم در دختران، دیده می‌شود. با این وجود باید گفت بر خلاف تصور بیشتر مردم، پسران در مقابل طلاق از نظر عاطفی آسیب پذیر تر از دختران هستند.
متأسفانه مشکلاتی که فرزندان در سنین پایین تجربه می‌کنند، ارتباط مستقیم با مسیر زندگی و آینده آن‌ها دارد. مثلاً اینکه فرزندان طلاق بیشتر در مدرسه و دانشگاه و نهایتاً در شغل خود دچار مشکل می‌شوند. تأثیر طلاق بر فرزندان پسر معمولاً به شکل مشکل با معلمان و مدیر (در مدرسه) یا افراد بالا دست (در محل کار) بروز پیدا می‌کند در حالی که دختران معمولاً در روابط بین فردی مرتباً به مشکلات مختلف بر می‌خورند.

در نهایت باید گفت احساسات بد و ناخوشایندی که پس از طلاق تجربه می‌شود غیرطبیعی نیست. تأثیر طلاق بر فرزندان غیرقابل اجتناب است ولی راه کارهایی برای کاهش این تأثیرات وجود دارد. بهترین کار مشورت کردن با یک متخصص است. به‌خصوص اگر فرزند همچنان پس از گذشت مدتی از طلاق دچار مشکل است، باید مسئله را جدی گرفت. کافی است مشکلات را مطرح کرد و قدم به قدم مطابق گفته‌های مشاور پیش رفت.

خانم حمیده شاهبان مشاور خانواده و زوج درمانگر (غرب، صادقیه، آزادی و فردوس) تهران
شماره تماس جهت رزرو وقت مشاوره: ۰۹۳۹۳۹۲۹۹۵۲

منابع:
verywellfamily.com
marripedia.org
psychologytoday.com
rcpsych.ac.uk